Jan ter Heide ontmoet Tom Heerschop
We hadden elkaar al eens ontmoet in Eindhoven op de Dutch Design Week. Tom Heerschop nodigde me uit in zijn atelier. Ik herinner me grote tekeningen waar de kleur vanaf spatte en veel verf op de tafel en vloer. Ter voorbereiding van ons gesprek bekeek ik zijn website. Als je daar op zijn hoofd klikt, zie je wat er in zijn hoofd omgaat.
Herdenking in het Eendjespark
‘Wat heb je met de Tweede Wereldoorlog?’
Tom: ‘Ik ben opgegroeid in Bussum. Mijn vader (geboren in 1940), en mijn moeder (1938), vertelden verhalen over de oorlog. Mijn broer is geboren op 4 mei. Dat was altijd een vreemde dag met taart voor de verjaardag en twee minuten stilte bij de herdenking in het Eendjespark. Twee tegengestelde vieringen op één dag, heel dubbel.
Ik ging al jong mee naar die herdenking. Ingewikkeld voor een kleine jongen om twee minuten stil te zijn in een zware en gewichtige sfeer. Waarom je het deed wist ik toen niet precies, maar dat het belangrijk voelde, was duidelijk. De zin ‘rouw past nooit in twee minuten’ uit het gedicht ‘waar ik aan denk’ van Marieke Lucas Rijneveld past er perfect bij.’
Werken met insecten
‘En toen vroeg hoofdredacteur Mia Goes om bij dit nummer beeldend werk te maken. Hoe ging dat?’
Tom: ‘Ik wou het niet clichématig aanpakken met kruisen, bommen of prikkeldraad. Vrij snel had ik het plan om een andere dimensie te maken: een wereld die je niet direct snapt maar waardoor je in een ander universum komt. Na een gesprek met Bregje, mijn vrouw, ontstond het idee om te gaan werken met insecten. Dat zijn opruimers en overlevers. Ze zien er soms griezelig uit alsof ze in de aanval gaan. Tijdens mijn onderzoek ontdekte ik dat er zelfs wapens zijn geïnspireerd op insecten. En ze kunnen ook ingezet worden om schadelijke gewassen en andere insecten te vernietigen.’
Acht meter lang
Tom: ’Ik beschilderde een lange rol van acht meter. Je ziet er alle seizoenen op voorbij komen. Oorlog houdt ook geen rekening met seizoenen en gaat vaak jaren door. Er zijn dreigende wespen klaar voor de aanval. Kevers die er uitzien als tanks die op je in kunnen rijden. Lieveheersbeestjes die bij elkaar zitten om zich in de koude winter te beschermen. Je ziet portretten van mensen, jong en oud, er doorheen schemeren. Gezichten die ik vond op de website van de oorlogsgravenstichting. Mensen die zijn omgekomen in verschillende oorlogen. Slachtoffers uit jappenkampen en koloniale oorlogen, Roma’s en Oekraïners die omkwamen. Niet alleen slachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog, maar ook uit oorlogen die nu gaande zijn. Ik koos niet voor bekende gezichten zoals dat van Anne Frank; ik wil juist onbekende oorlogsslachtoffers laten zien. Het ziet er in eerste instantie niet oorlogsachtig uitziet. Dat komt ook door de kleuren. Maar als je gaat inzoomen, zie je oorlog verbeeld op een manier die je nog nooit hebt gezien.’
Twee werelden bij elkaar
‘En toen moesten beeld en gedichten bij elkaar komen. Hoe ging dat in zijn werk?’
Tom: ‘Het wonderlijke is dat het verhaal van mijn tekening direct klopte met de gedichten. Ik had ze nog niet gelezen, want ik was maanden bezig met die tekenrol. Toen we alles bij elkaar legden, kwamen de twee werelden bij elkaar. De gedichten gingen resoneren met de tekening die ik als een poëtisch beeldverhaal zie. Het klopte helemaal! Hoofdredacteur Mia Goes, vormgever Beerd van Stokkum en ik besloten dat de tekening versneden in DICHTER. zou komen. Als je de bladzijden met beeld er uit zou knippen, zie je dat ze aan elkaar passen. Bijna dan, niet helemaal.’
Elke dag een monster
‘Op je instagrampagina Monster a Day plaats je elke dag een tekening van een monster. Waarom?’
Tom: ‘Ken je het gezegde’ An apple a day keeps the doctor away’? Daarom. Elke dag een monster, dan heb je nooit een probleem! Met verdunde acrylverf maak ik een vlek en ik teken er met zwarte tekeninkt een monster overheen. Ik denk dat we allemaal innerlijke monsters kennen. Ik ben bijvoorbeeld een pleaser, iemand die het alle mensen graag naar de zin maakt. Dat kan je echter ook wegjagen van je eigen weg. Dan vergeet je jezelf.Soms heb je een monster nodig om ergens te komen. Een andere keer kan het je juist belemmeren om een stap te zetten.
Faalangst en faalmoed
‘Faalangst kan je verlammen, maar ook aanzetten tot stappen maken.’
Tom: ‘Dat herken ik. Faalangst zou ook faalmoed kunnen heten.’
‘Kun je door te tekenen je eigen monsters onschadelijk maken?
Tom: ‘Het helpt wel. Je moet in het leven accepteren waar je tegenslag en verdriet zit. Dat je er mag zijn. Niet alles is goed gegaan in mijn leven, maar door je verlies te nemen en te accepteren, kun je er uit komen. Tekenen heeft me altijd door alles heen gesleept.’
Op de site van Pint worden monstertekeningen aangeboden. Voor €100,- kun je een originele Tom Heerschop aan de wand hebben. Zelf twijfel ik nog welke maar er komt er zeker een bij mij thuis te hangen.
